خبر شوم...

 تیرکال د مارچ په اتمه نیټه، په بادغیس کې د دوو میرمنو سرونه پری شول، او په ورته وخت کې لودیځوالو دوو افغانو میرمنو ته د «شجاعت او زړورتیا» مډالونه ورکړل.

خبر شوم

ځناورانو

نن بیا

طناب راتاو له ورمیږه

چاړه کړه سره پر ګوګلونو

نن بیا

دوه سرونه پرې

پرې

او سل درې

درې

*

نن بیا

تغمې تغمې

نن بیا

انګار انګار

خبر شوم

چې ځناورانو

خوستۍ، پکتیانۍ، هراتۍ

وداړله

خبر شوم

چې ځناورانو

بادغیسۍ، کندهارۍ،

پنجشیرۍ، بدخشۍ

په خونړۍ پنجو کې

تار و مار کړه

خو تا،

پرون

- شاید همدا نن -

د هغوې سترګې

د سپینې ماڼۍ په درشل کې

ښخې کړى!!

*

خبر شوم

چې ځناورانو

ننګرهارۍ په غوجل کې له غوا سره تړلې

او د غوریانۍ ښایست، ښکلا، مینه او احساس په ډیران کې خخوي

چې بدنامه نشي!!

او ځناور د ځناورانو

د کابلۍ سر خروي

پوزه یې پرې کوي

چې "نارینتوب" یې ارضا شی!!

او هغه بل "دموکرات" ځناور

چیغه وهی: چپه شه

یو کلیمه هم و نه غږیږې

زه، د وینا د ازادۍ په اړه لیکم!!

*

خبر شوم

ځناورانو

نن بیا

طناب راتاو له ورمیږه

چاړه کړه سره پر ګوګلونو

نن بیا

دوه سرونه پرې

پرې

او سل درې

درې

*

خبر شوم

چې هغه ځناور بریتور" شاعر"، "هنرمند" او "ادیب"

کله چې ته په وینو کې لت پت شوې

خور ېې درته په شرابو لمدوله

د غزلو په قافیو کې یې ښکولوله

او د شعر په مصرعو کې یې زنګوله

او "حقوق پالو میرمنو"

د "میړانې او شجاعت"جایزې اخیستلې

او د "زړورتیا" مډالونه یې پر سینه ټومبول

او تا ته یې له زیړو شیطانانو نه

د "حقوقو" او "آزادۍ" سودا کوله

او ټپی ټپی زړه یې درته

د "آزادۍ" په بازار کې

خرڅو

لیلامو

*

خبر شوم

ځناورانو

نن بیا

طناب راتاو له ورمیږه

چاړه کړه سره پر ګوګلونو

نن بیا

دوه سرونه پرې

پرې

او سل درې

درې.

د مرغومی شپږمه: ښکیلاک څه ته وايي؟

د ۱۳۵۸ هجري لمریږ کال د مرغومي په شپږمه نیټه، ښکیلاکګر شوروي د خپلو لاسپوڅو او تالي څټو په مرسته په مستقیمه توګه پر افغانستان برید وکړ او زمونږ هیواد یې د خپلو مرییانو په مرسته، مستعمرې باندې بدل کړ. زمونږ هیواد خپل سیاسي، اقتصادي او ان فرهنګي خپلواکۍ او استقلال له لاسه ورکړ او په بشپړه توګه د شوروي چارواکو او مشاورینو په منګولو کې ښکیل شو او دا ښکیلتیا هومره زیاته شوه چې هیڅ چاره بی د شوروي له هدایت او لارښودنې پرته نه تر سره کیده او لاسپوڅی دولت عملاْ هغه سیاسي نانځکې ته ورته وه چې د کرملین چارواکو د خپلو ګټو او موخو لپاره لوبوله. او همدا و چې زمونږ باتور ولس ډیر ژر د شوروي د ښکیلاک په وړاندې راپاڅید او په مورچلونو او سنګرونو کې یې د استقلال او خپلواکۍ لپاره بی ساری قربانۍ ورکړی.

د دې تیري او جنایت کچه او هغه سرښیندنې چې زمونږ ولسونو د استقلال لپاره تر سره کړي، ټولو هیوادوالو ته څرګنده ده. خو ښکیلاک، لا هغه مسئله ده چې ښايي د تیرو تجربو په رڼا کې تر ارزونې او بحث لاندې ونیول شي، څو زمونږ هیوادوال د هغو دوکه مارو د چال او حیلې په لومه کې راښکیل نشي چې په بیلابیلو پلمو، لکه دموکراسي، بشري حقوقو، مدني ټولنو او... زمونږ پر هیواد یرغل کوي او بیا د یوې ښکیلاکګرۍ امپراتورۍ په بڼه لاسپوڅي دولتونه جوړ او پر ولسونو له هیڅ ډول جنایت ډډه ونکړي.

ښکیلاک عمدتاً په لاندې ډول راڅرګندیږي:

۱ . ښکیلاکګر دولتونه، د یو هیواد سیاسي او اقتصادي خپلواکي سلبوي، یعنې د هیواد ټولې سیاسي او اقتصادي چارې د ښکیلاکګر دولت لخوا رهبري کیږي. تر هغه چې د ښکیلاکګر دولت په زړه برابره نه وي، مستعمره هیواد نشي کولاې په اقتصادي او سیاسي چارو کې د ملي منافعې په چوکاټ کې حرکت وکړي. هر سیاسي حرکت: ټولټاکنې، شوراګانې، پارلمان، حکومت او په ټولیزه توګه دولت د ښکیلاکګر دولت او یا هم د هغې د مرستندویه هیوادونو په پیسو او مالي سرچینو مخې ته ځي؛ ان د وزیرانو، مرستیالانو، والیانو، رئیسانو او ولسوالانو ټاکل باید د ښکیلاکګر دولت هوکړه له ځان سره ولري. د یوه هیواد دولت د ښکیلاکګرو دولتونو له اجازې پرته نشي کولاې، خپل اقتصادي سیستم وټاکي، تړونونه لاسلیک کړي او یا هم داسې اقتصادي پروژې تطبیق او پلی کړي چې د ولسونو په ګټه وي.

۲. ښکیلاکګر دولتونه، د یوه هیواد اومه توکي، ارزان کاري ځواک، د توکو د پلورلو بازار په خپله ګټه کاروي او یا هم د یوه هیواد د جیوپولتیک موقعیت څخه د خپلو ستراتیژیکو موخو لپاره کار اخلي، ان کې د دې موخی لپاره زرګونه بی ګناه ولسونه هم بلهاري شي، ښکیلاکګرو دولتونو ته څه اهمیت نلري.

۳. ښکیلاکګر دولتونه د دې لپاره چې خپلو ستراتیژیکو موخو ته ورسیږي، په مستعمره هیوادونو کې اکثراً خپل لاسپوڅی دولتونه جوړوي، داسې بی توانه دولتونه چې ژر د خلکو او ولسونو په ذهنیتونو کې د لاسپوڅي دولتونو نوم اخلي. د دې لاسپوڅي دولتونو چارواکي، مکلف او اړ دي چې ډیرې کوچنی چارې هم، لکه د وزیر یا رئیس ټاکل د ښکیلاکګر دولت سره شریکه او اجازه یې تر لاسه کړي.

۴. ښکیلاکګر دولتونه، هڅه کوي چې د خپل شتون لپاره بیلابیلې پلمې ولټوي، څو د دغو پلمو له «برکته» وکړای شي په مستعمره هیوادونو کې خپلې پوځي اډې جوړې کړي او د یوه دایمې ګواښ په توګه راڅرګند شي. دا دولتونه خپلې څارګرې ادارې لري؛ د مستعمره هیوادونو د څارګرو ادارو سره مالي او لوژستیکي مرستې کوي؛ زندانونه لري؛ هر وخت چې وغواړي هر چیرې بی له دې چې د یوه هیواد دولت خبر ووسي، عملیات کولای شي؛ خپلې سرتیري زیاتوالی او کمولی شي؛ چارواکي یې بی له دې چې د مستعمره هیوادونو دولتونه خبر کړي، په خپل سر، هر وخت چې وغواړي له پوځي اډو څخه لیدنه کولای شي او د جګړې بیلابیل هدایات صادرولی شي.

۵. مشاورین د ښکیلاکګرو دولتونو یوه څرګنده ښکیلاکي نښه ده. هر کله چې ښکیلاکګر دولتونه یو هیواد اشغال کړي او خپل لاسپوڅی دولت واکمن کړي، نو دغه هیواد ته د مشاورینو جوپه راماتیږي. په هره اداره، په ځانګړي توګه په پوځي او امنیتي او اقتصادي او سیاسي ادارو کې په درجنونو درجنونو مشاورین په کار اخته کیږي، چې دنده یې یوازې او یوازې په بیلابیلو برخو کې د ښکیلاکي سیاست تطبیق دی.

۶. ښکیلاکګر دولتونه، د دې لپاره چې خپل ښکیلاکي سیاست تبلیغ کړي، اکثراً فرهنګي او رسنیزه چارې په مستقیمه توګه په خپل لاس کې اخلي او یا یې هم مالي ملاتړ کوي. د دې رسنیو له لارې کولاې شي د وخت په صورت کې خپلو لاسپوڅو چارواکو ته مثبت تبلیغ وکړي او یا هم د سرکاري او مزدي کارپوهانو له لارې خپل ښکیلاک د مستعمره هیواد د ګټو د خوندیتوب لپاره اړتیا او ضرورت ښکاره کړي.

دا د ښکیلاګرو دولتونه هغه لنډې ځانګړنې دي چې په اکثرو مستعمره هیوادونو کې تر سترګو شوي دي. ورته ځانګړنې د پخواني شوروي اتحاد د یرغل پر مهال زمونږ په هیواد کې هم تجربه شوي دي، چې «کی جی بی په افغانستان کې» نومي کتاب دې مسائلو او ځانګړونو یوه ښه بیلګه ده. نو هر کله چې دا ځانګړنې په هر هیواد کې ولیدل شي، بی له ځنډه باید پوه شو چې دا هیواد د ښکیلاکګرو دولتونو په منګولو کې ښکیل او یو لاسپوڅی دولت د دې هیواد استقلال پر خپلو بادارانو پلورلی دی.

واژه هایی که به پای چکمه ها مردند

همانگونه که در سه دهۀ گذشته بنیاد هستی مادی «مردم» و «ملت» به باد فنا رفت و هر رژیمی با هر ادعایی جز ویرانی و بربادی چیزی نیافرید، واژه ها و مقولات خاصی نیز در هر دوره با اینکه ظاهراً تجلیل شدند، اما چون با اعمال خونریز، سالوسانه و ضد خود همراه بودند، جز خواری و ذلت، چیزی به شخصیت و اصلیت آنها نزد توده ها باقی نماند، بالاخره در گوشه ای زار و نزار افتادند و اینک همگان از بکار برد آنها نه تنها نفرت دارند که بر خود لرزیده و استعمال آنها را در حد قربانی می انگارند. اینجاست که در این سالها نه تنها بر جسم و جان وطن ما جنایت رفت که به زبان و واژه های ارجمند آن نیز چند چندان خیانت شد.

واژه ها ومقولاتی چون «توده»، «انقلاب»، «خلق»، «رفیق»، «سور»، «ملگری»، «کور»، «کالی»، «دودی»، «برابری»، «قیام»، «جهش» و ... که هر یک بار و مضمون بُرایی دارند و نسبت به اکثر واژه ها ارجمندتر و توفنده تر اند. با استعمال این واژه ها نوعی غرور در وجود و عروق انسان راه باز می کند؛ نوعی صفا، صداقت، صمیمیت نسبت به خود و زحمتکشان احساس می گردد؛ ماندگار و سهمگین اند و در تمام دنیا ورد زبان انسانهای مبارز، با شهامت، پیشتاز، ضد ظلم واستبداد می باشند. در این واژه ها جهان نوین و روزگار برتر نسبت به روزگاران سیاه و زندگی در زیر سایه مستبدان و استبدادگران دیده می شود؛ رایحۀ برتر و شمیم عطرآگینی پیرامون شان می پراکنند و فکر براندازی استثمارگران را در روح پیشتازان و زحمتکشان القاء می دارند، چون سرب های شعله خیز، طبقات زیرین اجتماع را تشجیع می کنند و به وجد می اندازند تا بر ایوان استبداد بتازند و بشورند. اما با درد و دریغ که در دور کودتاگران، این مزدوران پست سوسیال امپریالیزم، چنان به بازی گرفته شدند و به پای چکمه پوشان قربانی گشتند که همه از استعمال آنها وحشت دارند. چون با این واژه ها، آدم کشتند، به پای چکمه های تجاوز گل بردند، پولیگون ساختند، جاسوسی، تعقیب و شکنجه کردند، یکی به دیگری خیانت نمودند، شاگرد بر استاد و وزیر بر رییس غریدند؛ دروغ گفتند، توطئه کردند و دمار از روزگار چنین واژه های عزیز و محبوبی برآوردند و در کنار پولیگون های آدمخوار برای اینان نیز قبر و لحد کندند و در هشت ثور با تسلیم دو دستگی قدرت، برای شان مجلس ترحیم برپا نمودند. ستمی که حتی قرار نیست برای آنها «عدالت انتقالی» بنویسند و اینک همه با هر اسم و رسمی از این کشتار شادمان اند و بر آن ها لگد حواله می کنند. قاتلان در کنجی خزیده و فقط با یک جوره سبیل و یا پیک کلاهی در روزگار «جدید» می لولند و از همه بیشتر وحشت دارند.

وقتی هر واژه در هر دوری می میرد، واژه های جدید با بار، شخصیت وکاربردتازه ای پا به عرصه می گذارند، جانشین گذشتگان می شوند و چنان تکرار و تکرار می گردند که یا مردم آنها را به دل می نشانند و یا در تضاد با اعمال مالکان آنها دست رد بر سینۀ شان گذاشته، به زودی مرده و قادر به قالب کردن جای رفتگان نمی شوند. این روند، این قانونمندی بعد از دفن واژه های بالا در دور دیگر باید تکرار می شد و به زودی واژه هایی چون «برادران»، «عدالتخواهان»، «مستضعفان»،«جهادگران»، «مجاهدان»، «طاغوتیان»، «صف شکنان»، «شورشگران»، «استقلال طلبان»، «آزادیخواهان» و... سر بازار شدند. همۀ مردم از این واژه ها استقبال کردند، به آنها اقتدا نمودند، در راه آنها خون دادند، فرزندان شان را به تسلیخگاه فرستادند و به آنها باور کردند. اما مالکان آن ها به راستی این واژه ها را از دل و جان دوست داشتند؟ به شخصیت آنها و آنچه مردم می ستودند، احترام گذاشتند و حق شان را ادا کردند؟ هرگز، با این واژه ها «مردم» کُشی کردند، «برادر» بر «برادر» تیغ و تلوار کشیدند، تمامی زیربناهای اقتصادی و اجتماعی «ملت» را ویران کردند، «طاغوت» شدند، دمار از روزگار «مستضعفان» برآوردند، «عدالت» را بر چور همگانی و بی آنکه فراز و نشیبی در نظر باشد بر کابل و کل کشور تطبیق کردند، رقص بسمل تماشا کردند، زایمان زنان دیدند، بر فرق مردم میخ کوبیدند و به این خاطر واژه های این دور، زودتر از «بالایی» ها حنای شان را باختند و بار دیگر زبان از کاربرد این واژه ها معذور گشت که اگر عده ای تا حال نولی می زنند، تحمیلی و بی روح اند، به استفراغ مرده شباهت دارند و با استعمال هر یک، خونی، آتشی، مُثله ای به یاد می آید. چون ماهیت گذشتۀ شان برباد رفته، شخصیت حقیقی خود را ندارند؛ دروغ و کاذبانه بوده ، به دل کسی چنگ نمی زنند، روح کسی را شاد نمی سازند، پر و بال باز نمی کنند و بی شباهت به رفتگان گورستان قدما نیستند.

بر فرق این دو، دور جدید و واژه های دیگری به میان آمد و چون مردم از آنهمه سیه روزی و واژه های زورکی به تنگ آمده بودند، به زودی همه را فراموش کردند و به پیشواز واژه های جدیدی چون «دموکراسی»، «جامعـۀ مدنی»، «رأی»، «انتخاب»، «حقوق بشر»، «آزادی بیان»، «رسانه ها»، «انتخابات»، «سیمینار»، «کنفرانس» و... شتافتند، شور و هلهله سر دادند و فکر کردند که این واژه ها آغاز مقولات و کاربُرد واقعی اصطلاحاتی چون «پایان گرسنگی»، «ختم بیکاری»، «بازسازی»، «آبادانی»، «پایان کشتار»، «بازگشت آوارگان»، «تامین عدالت»، «محاکمۀ جنایتکاران» و... خواهند بود؛ استعمال واقعی آنها را به چشم سر خواهند دید و به این خاطر به هر ندایی لبیک گفتند، هلهله و شادی سر دادند و واژه های پرطمطراق دو دور قبلی را به پای اینها ذبح کردند و بر سر و سینه بستند. اما این بار نیز نه چندان دیر، دریافتند که این واژه ها همچنان غیر واقعی اند، چسب ندارند، خازه و دست خورده اند، چون پشمک اند که هشت گز آنها نیم دهن را پر نمی سازد، در آفتابِ نه چندان داغ و سوزان آب می شوند، رنگ و بو ندارند، خاسف و بیخون اند، با توده ها صمیمی نیستند و رام نمی شوند، سرکش و مهار ناپذیر اند و فقط در دامن عدۀ معدودی می خسپند و در دهان چند تایی که دهن بر جیب اند، زیبنده می نمایند. در کنار «زورمداران»، «ثروتمندان»، «اغنیا»، «دوبی والاها» آرامش می یابند، در «قصرها» و «کروزین ها» شوخ و شنگ می شوند و در میان «نوکر» و «چاکر» و «بادیگارد» احساس رضایت می کنند و از روح زحمتکشان بیزار اند.

مردم به زودی علیه آنها دست به اعتراض شدند، با انزجار و نفرت نگاه کردند، بر ورود آنها معابر عمومی را بستند، سرخورده شدند، از استقبال پشیمان گشتند، توبه کشیدند و در عمل مدعیان با دستان خود گلوی این واژه ها را فشردند، خفه کردند و...

در این دوره های سیاه ، با چند درجن واژه، گردانندگان کاذب و سالوس، فقط اسم توده ها، ملت و مردم را مستعار خود قرار دادند، برای بهروزی شان هیچی نکردند، واژۀ فنا ناپذیر مردم چون مقولۀ برون ماندگار فقط دیدند و به دل کشیدند. اما اینک تمام این واژه ها زنده می شوند، حرف می زنند، فریاد می کشند که ما زنده هستیم، و مجریان این دوره های خون و خیانت را نمی بخشیم. اما بار دیگر عده ای چهلچهره در «مجلس نمایندگان» یکی دیگری را «نمایندۀ محترم مردم»، محل بزکشی های خود را «خانۀ ملت»، حرف های ریاکارانۀ خود را «صدای ملت»، عشوه گری های خود را «انتظار ملت» و... می نامند که برای همه واقعاً جالب و مسخره است. نمایندۀ ملت آنی است که مردم برایش رای بدهند، یک تار موی «ملت» را کم نکرده باشد، قطره خونی از «ملت» را نریخته باشد، دستور ویرانی «ملت» را صادر نکرده باشد، پشیزی از «ملت» را ندزدیده باشد، خانۀ «ملت» را ویران نکرده باشد، برای بهروزی «ملت» چانه زده باشد نه برای معاش، موتر و خانۀ خود؛ آیا باز هم این واقعیت بر جای خود باقی نیست که ملت به اینان اعتماد ندارند، واژه های شان را واقعی نه که دروغین می دانند و گوش خود را با شنیدن لاطایلات اینان آزار نمی دهند و طوری که رأی ندادند و تحریم شان کردند، اشتیاقی به دیدن و شنیدن این همه خاک زدن ها ندارند.

این دوره ها گذشتند، اما در کنار مرگ بیش از یک و نیم ملیون انسان، چند درجن واژه هم دفن گشتند. برخی معیوب و معلول شدند. انسانها زاد ولد دارند، مگر توالد و تکثر واژه ها بسیار بطی و ضعیف است، پس جای خالی واژه های برباد رفته را نمی توان به زودی پر کرد، برخی ها که بر نیاکان شان بسیار عصبی اند، در هر حضوری نفرین شان می کنند که چرا واژۀ «استقلال» را نکشتند، چرا «آزادی» را حلال نکردند و حال که سیل «گلوبلایزیشن» و «جامعۀ جهانی» به این دیار نیز سرازیر شده، باید قدر آنها را دانست و در برابر شان زانو زد، «گلاسنوست» و «پروسترویکا»ی فرتوتی را تعویذ و امیل کرد. تصویر قهرمانان واقعی چون «چه گوارا» ها را از قاب قهرمانان جهانی برداشت، « رامبو» ها را قاب کرد و بر سینۀ هر نوجوانی نصب کرد، قهرمانانی که تصنعی و بی دندان اند، به چیزی گزند نمی رسانند و به هر شیوه ای استعمال می گردند، و این گونه واژه ها هم طبقاتی می شوند.

د ګمرګي تعرفو لوړوالی، د چا په ګټه او د چا په تاوان ؟؟

افغانستان چی یومصرفونکی هیواد دی او د تولید کچه په کې د هیڅ سره برابره ده ، اوسیدونکي یې ټول د ژوندانه ا‌ړین توکي لکه خواړه ،جامی او داسی نور له وارداتي توکو څخه پوره کوي چې اکثره یې لوړه بیه او ټیټ کیفیت لري.د آزاد بازار د راټوکیدو په پایله کی خلک، نو یوازې دا چې شتمن نشول، بلکې له لسګونو ستونزو سره مخامخ شول او د دې اقتصاد له امله طبقاتي واټن لا زیات او مافیايی اقتصاد واکمن شو، چې ښه بیلګه یې د کابل بانک د لوټ، فساد او د دولتي ملاتړ افتضاح ده. خلک د آزاد بازار د مافیايي اغیزو څخه لا خلاص نه دي چې مالیې وزارت د ۱۳۹۰ کال لپاره په ګمرکي تعرفو کې د لوړیدنې اعلان وکړ چې په دې سره به ګمرکي تعرفې د ۰.۵ سلنې څخه ۲.۵ سلنې ته لوړې شي. د یادونې وړ ده چې دا ګمرکی تعرفی په سلو سوداګریزو توکو چی ډیر یې خوراکي او ودانیز توکي دي لوړی شوی دي.

دا لوړیدل په داسې حال کې اعلانیږي چې دم ګړۍ په افغانستان کې څه باندې ۶۰٪ خلک د بیوزلۍ د کرښې تر لاندې ژوندې کوي او د ملګرو ملتونو د شمیرو له مخې په ۲۰۱۱ کال کې به نژدې ۱۵ ملیونه افغانان مرستو ته اړتیا ولري. خو د مالیې وزارت بی له دې چې په دې پوه شي چې د تعرفو لوړوالی په چا او په کومو طبقو کولای شي ناوړه او منفي اغیزه ولري، د اوسني دولت د اقتصادي سیستم د ماهیت او منځپانګې سره سم، چې د شتمنۍ طبقې د ګټو د خوندیتوب دنده په غاړه لري، داسې یو قدم پورته کوي چې بی له شکه ټول زیان یې بیوزله او زیارکښو طبقو ته رسیږي، په داسې حال کې چې پانګوال او سوداګر نه یوازې چې د دې لوړوالي څخه تاوان نه ویني، بلکې په دې پلمه کولاې شي خپل توکي په اوچتو قیمتونو پر بیوزلو او نیستمنو خلکو وپلوري.

خو له هغه ځایه چې د فساد کچه په افغانستان کی ډیره لوړه ده، او اوسنی دولت هم د بیوزلو او زیارکښانو لپاره کومه خاصه ستراتیژي لرلی نشي، نو څرګنده ده چې د تعرفو لوړوالی به د هغو کسانو جیبونه هرومرو ډک کړي، چې په تیرو نهو کلونو کې په همدې کار بوخت دي او پایله یې د فساد لا ډیریدلو او د بیوزلو لا بیوزله کیدل دي، څه چې هرومرو د خلکو د غبرګون سره مخامخ کیدای شي.

قتل عام یکاولنگ، داغ ابدی برجبین آدمکشان

ده سال از فاجعه ی خونین قتل عام یکاولنگ به وسیله ی طالبان می گذرد. در آن روز بیش از سه صد و پنجاه نوجوان، جوان و سالخورده توسط جنایتکاران طالب تیرباران شدند که در دهات فقیر یکاولنگ دریای خون جاری شد.

در آن روزها ولسوالی یکاولنگ در تسخیر طالبان قرار داشت و افرادی چون سعیدی و صوفی گردیزی ولسوال و آمر قطعۀ منتظرۀ ولسوالی از خود منطقه بودند. اما در آغاز ماه جدی، کریم خلیلی هفت تن از ریش سفیدان محل را نزد طالبان فرستاد و تهعد کرد که بر یکاولنگ حمله نمی کند، اما چند شب بعد، نیروهای او از درۀ صوف به بند امیر سرازیر شدند و بر یکاولنگ حمله نموده ولسوالی را تسخیر کردند. طالبان به زودی دست به حملۀ متقابل زده و با شکست حزب وحدت، در 19 جدی 1379، قریه های جمک، قلعۀ شاه نهنگ، دهن کنک، بید مشکین، درۀ علی، فیروز بهار، سر آسیاب، پشته، لیلور، قاشغوله، کشکک، کته خانه، دهن شوراب، خم آستانه، نیشر، مندیک، گنبدی، بازار نیک، هزارگشته و آخندان یکاولنگ را محاصره و همۀ مردانی را که فرار نکرده بودند در مرکز قریۀ نَیَک (پشت آکسفام) و دهن شوراب جمع نموده و بعد یکایکی را تیر باران کردند. وقتی سید صفدر را به تیر بستند، پسرش سید میرعلی که واکنش فرزندی نشان داد و لگدی بر طالب حواله کرد، جلادان طالب با قساوت غیر انسانی پوستش کردند.

در این قتل عام زحمتکشانی به قتل رسیدند که نه پیوندی با حزب و حدت خلیلی داشتند و نه به حمایت هیچ تنظیمی می اندیشیدند و مثل صدها هزار افغانی که در این سی سال قربانی بدمستی های رهبران و قومندانان جهادی و طالبی شدند، اینان نیز بی هیچ «تقصیری» در میان رقابت طالبان و تنظیمی ها سوراخ سوراخ گشتند. تعدادی از این قتل عام شدگان عبارتند از:

رجب (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، محمد علی (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، غلام عباس (دکاندار از قلعه شاه نهنگ)، سیدمحمد (دهقان از جمک)، ابراهیم (دهقان از جمک)، شیرمحمد (دهقان از جمک)، داوود (دکاندار از جمک)، نوروزعلی (دهقان از جمک)، سیداقبال (نجار از جمک)، سیداحمد (دهقان از جمک)، سیدحسن (دهقان از جمک)، غلام حسین کربلایی (دهقان از دهن کنک)، سیدمحمدعلی (دهقان از بید مشکین)، سیدجواد (متعلم از بید مشکین)، سیدعلی حسین (دهقان از بید مشکین)، سیدمحمد (معمار از بید مشکین)، سیداحمدشاه (دهقان از بید مشکین)، سیدعبدالله (دهقان از بید مشکین)، سیدعبدالحمید (دهقان از بید مشکین)، سیدحبیب الله (معلم از بید مشکین)، سید اسامه (دهقان از بید مشکین)، شاه ظفر (کارگر از بید مشکین)، سیدعبدل (دهقان از بید مشکین)، سید ابراهیم (دهقان از بید مشکین)، سیدخادم (دهقان از بید مشکین)، سیداکرم (دهقان از بید مشکین)، سید عظیم (دهقان از بید مشکین)، سیدامیر (دهقان از بید مشکین)، سید رضا (دهقان از بید مشکین)، سید امین (معلم از بید مشکین)، سید اکبرخان (معلم از بید مشکین)، سید صفدر (دهقان از بید مشکین)، سید مهر علی (دهقان از بید مشکین)، سیدعوض (معلم از بید مشکین)، سید محمد (معلم از بید مشکین)، سید احمد (دهقان از بید مشکین)، سید ابوالقاسم (مامور از بید مشکین)، سید اکبر (دهقان از بید مشکین)، سیدمحسن (حلبی ساز از بید مشکین)، سید غلام حسین (دهقان از بید مشکین)، محمد عیسی (طفل شش ساله از بید مشکین که توسط نارنجک حزب وحدت شهید شد)، سید علم (دهقان از بید مشکین)، پری (طفل 9 ساله از بید مشکین)، سید امین (دهقان از بید مشکین)، سید محمد (معلم از بید مشکین)، سید داوود (دهقان از کته خانه)، سید سرور (دهقان از کته خانه)، سید امیر (متعلم از کته خانه)، علی ارقم (متعلم از کته خانه)، سیدجان (دهقان از کته خانه)، سید قاسم (معلم از کته خانه)، سید اسدالله (معلم از کته خانه)، سید ابراهیم (‌معلم از کته خانه)، سید محمود (دهقان از کته خانه)، سید انور ( کته خانه) سید موسی (کته خانه) سید ناصر (کته خانه) سید ایوب (کته خانه) سید انور ( کته خانه)، سید موسی (آخندان) سید اسدالله (آخندان)، سید یعقوب (آخندان)، سید احمد (آخندان)، سید یحیی (آخندان)، سید بابه حلیم (آخندان)، سید عبدالحمید (آخندان)، سید قاسم (آخندان)، سید عبدالحمید (آخندان)، سید سرور (کشکک)، سید طالب (کشکک)، سید ابراهیم (کشکک)، سید امین (کشکک)، سید غلام حسن (کشکک)، سید حسن (کشکک)، سید داوود (کشکک)، سید محمد حسین (کشکک)، سید هاشم (کشکک)، سید افضل(کشکک)، سید رحمت الله (کشکک)، سید علی (گنبدی)، سید عبدالواحد(گنبدی)، سید محمد علی (گنبدی)، سید اکبر (گنبدی)، سید محمد (گنبدی)، سید محمد حسید (گنبدی)، سید کاظم (گنبدی)، سید مهدی (گنبدی)، سید حسین (گنبدی)، سید مهدی (سرآسیاب)، سید شاه رسول(سرآسیاب)، سید قربان (سرآسیاب)، سید محمد (دره علی)، سید محمد (دره علی)، سید باقر (دره علی)، سید نبی (دره علی)، سید حسین علی (دره علی)، سید جواد (دره علی)، سید محمد پیمان (دره علی)، سید رجب (دره علی)، سید سلطان عزیز (دره علی)، سید محمد حسین (دره علی)، سید اسدالله (دره علی)، محمد (دره علی)، محمد (دره علی)، سید محمد (دره علی)، سید ظفر (دره علی)، سید اقبال (دره علی)، ابراهیم (دره علی)، شیرمحمد (دره علی)، محمد حسن (دره علی)، هاشم (مندیک)، محمد علی (مندیک)، یاسین (مندیک)، شیخ سکندر (مندیک)، حکیم (مندیک)، سخیداد (مندیک)، محمد ابراهیم (مندیک)، محمد اکبر (مندیک)، رضا (مندیک)، داوود (مندیک)، احمد (مندیک)، امان (فیروزبهار)، سید میر (پرجویک)، حسن (بندامیر)، حاجی اسماعیل (غازی)، معلم امین (شمس الدین)، محمد (بغلک)، حاجی محمد( بازارنیک)، عباس (بازارنیک)، دگروال حیات الله (ده سرخ)، سید ناظر (سرترنوک)، محمد (هزارگشته)، محمد (هزارگشته)، محمد حسن (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، محمد (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، چمن زوار (دکاندار از دره علی)، عبدالله (دهقان از دهن کنک)، محمد ابراهیم (دهقان از دهن کنک)، سید جواد (غریبکار از قلعه شاه نهنگ)، محمد علی (آهنگر از قلعه شاه نهنگ)، سید محمد پیمان (نجار از قلعه شاه نهنگ)، قهرمان (دهقان از فیروز بهار)، عوض (دهقان از فیروز بهار)، موسی (دهقان از فیروز بهار)، امان (دهقان از فیروز بهار)، قربان (دهقان از فیروز بهار)، محمد عیسی (دهقان از فیروز بهار)، سید محمد عطایی (دهقان از فیروز بهار)، محمد نادر (نانوا از سر آسیاب)، سید محمد تحصیلی (معلم از سر آسیاب)، سیدهادی (متعلم از فیروز بهار)، حسین علی حسینی (روحانی از لیلور)، عبدالعظیم (دهقان از دره علی)، قربان (قصاب از دره علی)، سید عزیز (معلم از دره علی)، عبدالله (دهقان از قاشغوله)، محمد حسین (دهقان از قاشغوله)، اسدالله (ملا از قاشغوله)، حسین بخش (دهقان از دره علی)، مدار زوار (دهقان از پشته)، سید عزیز اخلاقی (محصل از نیشر)، محمد حسن فداکار (نانوا از دره علی)، محمد علی عرفانی (روحانی از دره علی)، عباس (دهقان از دره علی)، عید محمد (تاجر از دره علی)، نور احمد (تاجر از دره علی)، محمد علی (تاجر از دره علی)، حاجی محمد (خباز از قلعه شاه نهنگ)، نادرعلی (نانوا از قلعه شاه نهنگ)، حسین علی (دکاندار از قلعه شاه نهنگ)، علی ظفر (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، سیدمحمد (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، سید حسین (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، نبی (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، محمد (دهقان از قلعه شاه نهنگ)، باقر (دهقان از قلعه شاه نهنگ) و صدها گمنام دیگر که سلاخی شدند و جز فرزندان و هم تباران طبقاتی شان، کسی بر آنان گریه نکردند و حال که ده سال از این کشتار جبونانه می گذرد، کودکان آن روز یکاولنگی به نونهالان ستبری مبدل گشته اند که نه تنها بر قبر پدران شان ناله سر می دهند بلکه به تقاص خون پدران و انتقام مرگ تمامی زنان و مردان کشته شده توسط جلادان طالبی و تنظیمی، می اندیشند.

در این میان عده ای بعد از این قتل عام، با علم نمودن خون زحمتکشان یکاولنگی، بازار پروژه و پروپوزل سازی شان را گرم کرده و با سودای این همه خون از اجساد بی رمق دهقانان یکاولنگی دالر به دست آوردند و با وعده های سرخرمنی، قطره ای به کام بازماندگان شان نریختند؛ آنان فلم ساختند و تصاویر شان را در هر کنج و کنار فروختند و با چنین سوداگری هایی هرگز یادی از آنان نکردند و صدها خانواده را در سوگ عزیزان شان تنهای تنها گذاشتند.

با اینکه ملیارد ها دالر از سوی «جامعه جهانی» به افغانستان سرازیر گردید، اما هیچ مدنی گرا، تکنوکرات و قوم سالاری نه تنها پشیزی برای فرزندان این همه جان باخته ندادند بلکه حتی سری به آن دیار غرق خون نزدند (انتظاری که هرگز از اینان نباید داشت). این بازماندگان روزی در کنار تقاص خون پدران شان باید حساب این همه پول ها را از «سوداگران» فلم وتصویر و آنانی که پول های «جامعه جهانی» را به نام و نشان شان می ربایند بگیرند و نشان دهند که فرزندان اصیل پدران با شهامت و شهید شان هستند.

19 جدی در یکاولنگ، روز سردی بود و برف ضخیمی زمین را پوشانده، اما چون چند شبانه روز کسی نبود که این همه شهید را دفن کند و زنان و کودکان هم توان نزدیک شدن به اجساد عزیزان و دلبندان شان را نداشتند، بعد از آن آرام آرام فراری ها بار دیگر به دهات شان فرود آمده و اجساد شهدا را به تکیه خانه ها انتقال دادند. اجساد پر خون یخ بسته چنان با هم چسبیده بودند که فقط با کلنگ و تبر ممکن بود از هم جدا شوند.

قتل بیش از 350 نفر در یک لحظه برای هر یکی از قراء یکاولنگ قبرستان جدیدی ایجاد کرد و این «خدمتی» بود که طالبان در «باز سازی» یکاولنگ به سر رساندند، کاریکه قبلاً اسلاف جهادی شان در سر تا سر افغانستان مخصوصاً در پایتخت به سر رسانده بودند.

نشریۀ پیشرو، ضمن این که روز 19 جدی را برای بازماندگان این همه جان باخته، تسلیت می گوید و بازوان آنان را در انتقام از تمام قاتلان مردم و مخصوصاً زحمتکشان افغانستان ستبر و نیرومند می خواهد، تعدادی از نام ها و تصاویر شهدای یکاولنگی را در این شماره به چاپ می رساند تا اگر بخش کوچکی از وظیفۀ خود را در قبال جان باختگان زحمتکش افغانستان به سر برساند.



عصیانی که بنیان برنیانداخت

خروش خود جوش توده های ملیونی در شرقمیانه و شاخ افریقا سر به عصیانی گذاشت که بالاخره دو دیکتاتور را بر انداخت. زین العابدین از تونس به سعودی گریخت، اما حسنی مبارک تا هنوز در قاهره نشسته و جنرالان دست پروردۀ او قادر شدند بر این عصیان لگام بزنند تا راه برای انتخابات لیبرالی باز گردد. قذافی، دیوانۀ مستی که از چهل سال به اینسو بر لیبیا حکومت می کند، عزم کرده تا اقتدار خود را همچنان حفظ کند و در برابر موجی از بر اندازی او آتش و گلوله به پاسخ برخاسته و تا حال جان بیش از 250 لیبیایی را گرفته است.

کاخ سفید نشینان، این جوشش را با ستایش شهامت مصری ها در میدان تحریر قاهره به ستایش گرفتند، از تنطاوی و عمرسلیمان، این پاسداران شمشیر بدست منافع بورژوازی مصر و پاسبانان منافع بورژوازی بزرگ جهانی، قهرمانان «دموکراسی» و«آزادی» ترسیم کرده و مصریان را در زیر لوای شورای نظامی، برای رسیدن به آیندۀ «درخشان» نوید می دهند. این عصیان که شعله هایش بعد از سوختن جوان بیکاری در تونس، به مصر، اردن، الجزایر، یمن، ایران، بحرین و لیبی رسید، با اینکه رهبران ایالات متحده ابتدا مقداری دستپاچه شدند، اما به زودی از طریق وابستگان شان قادر به کنترول و هدایت آنها گردیدند، چون اضطراب داشتند تا مبادا زحمتکشان این دیار برای جابجایی نظام در کنار سرنگونی مستبدان ، قدمی پیش بگذارند، زیرا در تونس، اعضا و رهبری حزب انقلابی آن کشور با شعار تغییر رادیکالیستی و بر فرق آن تصویر ظفرنمون «چه گوارا» اسطورۀ مقاومت، این عصیان را پرجوش تر کردند و در بحرین نیز این تصویر به اهتزاز درآمد.

ترکیب طبقاتی این خیزش ها که بیش از 90 درصد آن را اقشار میانه و فقیر خرده بورژوازی شهری تشکیل می دهند، قادر نبود تا زیربناهای تولیدی این کشور ها را هدف قرار دهد. به این خاطر ترس از این حرکت نزد گردانندگان رژیم های ارتجاعی چندان جدی نبود و چون به پا خاستگان، تولیدکنندگان نان جامعه نبودند، لذا رژیم های مستبد را از بنیاد نلرزاند. شاه اردن رئیس سازمان استخباراتی اش «بخیت» را مامور ساختن دولت کرد؛ در مصر نیز همین کار صورت گرفت. حسنی مبارک کنار رفت، عبدالله صالح در یمن اعلان کرد که بعد از 2013 به ریاست جمهوری یمن کاندید نخواهد شد. در الجزایر بوتفلیقه نیز چنین وعده داد. این تغییر افراد بود، نه تغییر طبقات و رژیم حاکم سرمایه داران که منطقاً بر مهار فقر و تیره روزی توده ها، کوچک اثری نخواهد گذاشت و تا رسیدن به پیروزی واقعی باید جوانان دیگری هم در میان شعله های آتش، بی شعله و آه بسوزند.

در صورتی احزاب و تشکلات توده ای که به منافع نود درصد زحمتکشان و مولدان این کشور ها می اندیشیدند، رهبری عصیان را به عهده می گرفتند، منطقاً با پایان عمر این نظام ها، به استبداد و استثمار مهر پایان می گذاشتند و آنها را از بنیان بر می انداختند، نه این که خون های ریخته اینگونه به پای اقتدار ارتش ها ریخته می شد که همین فردا حسنی مبارک ها و زین العابدین های دیگری را بر اریکه سوار خواهند کرد. آیا با تمام هیاهوی «انقلاب» در این کشورها، با ابزار رأی و انتخاب فراطبقاتی می شود زالوهای سرمایه را از پا در انداخت و بر درد و زخم توده های فقیر مرهم گذاشت؟

به جای حسنی مبارک چه کسی رئیس جمهور مصر خواهد شد؟ البرادعی، عمروموسی، عمرسلیمان، تنطاوی، شفیق…؟ اینان چه تفاوتی با حسنی مبارک دارند؟ این جانشینی ها به حال مردم مصر، یمن، اردن، الجزایر، لیبی و بحرین نه تنها سودی ندارد بلکه با تجارب از این خیزش، تنگ های رژیم سرمایه در این کشورها محکمتر و تنگتر بسته خواهد شد. زیرا با این که چند فرد برکنار شده، اما تمام علل و عوامل بدبختی و تیره روزی توده ها همچنان به جای خود باقی مانده و به این خاطر به بهروزی اکثریت زحمتکشان نمی انجامد. بگذریم از این که توده ها، سازمان ها و گروه های انقلابی این کشور ها با تجربه از این خیزش ها می توانند، برای حرکت های عمیق تر آینده درس گیری کنند و این عصیان را با تمام شکست و ریخت آن گامی به جلو ارزیابی نمایند.

انقلاب به معنی سرنگونی یک طبقه و جانشینی طبقۀ دیگر است. طبقه شامل گروهی از افراد یک جامعه است که از نظر حاکمیت بر ابزار ، سهمی که از تولید می برند و اینکه در سازمان اجتماعی کار چه نقشی دارند، تعریف می گردد و به این صورت طبقه در وجود فرد نه بلکه فرد در وجود طبقه تعریف می شود. پس برای این که در مصر، اردن، الجزایر، یمن، ایران، لیبی، بحرین و سایر کشورها، انقلاب به پیروزی برسد، باید سیستم های حاکم با تمام پیچ و مهره های آن نابود گردند و در عوض، پیچ و مهره های جدیدی که از نظر ماهوی کاملاً با سرنگون شدگان تفاوت داشته باشند به جای آن ها نصب گردند، نه اینکه بر نابودی یک پیچ و آن هم هرچه بزرگ باشد، نام انقلاب گذاشته شود.

جانشینان جدید که از نظر فکر و رأی با اخلاف شان منطقاً تفاوتی نخواهند داشت، همچنان پول ها و ثروت های مردم را برای خرید تسلیحات، به کار اندازی زرادخانه های تسلیحات غرب، ذخیره در بانکها و اعمار قصرها و ایوان ها به مصرف خواهند رساند، نه اینکه در راه بهروزی توده ها مصرف کنند، زیرا اصل خدمت به خلق در ضمیر هیچ یک از آنان نقش نبسته است.

تبلیغات دامنه دار آزادی، دموکراسی، آزادی بیان، حقوق بشر، قانونمداری و حق رأی و انتخاب در این کشور ها، مدتها مردم را سرگرم نگه خواهند داشت، چون هیچ کدام اینان واقعی نیستند. این را افغانها از هر کسی بهتر و بیشتر تجربه کرده اند. در دهسال گذشته که در وطن ما دو بار لویه جرگه و چهار بار انتخابات به راه افتاد، بیش از 500 رسانۀ تصویری، شنیداری و نوشتاری به فعالیت آغاز کردند و3000 نهاد جامعه مدنی رسمی و حقوق بشری گریبان دری نمودند، اما در زندگی مادی مردم چه تغییری به وجود آمد؟ در فقر، بیکاری، فساد، عبور به زیر خط فقر، اعتیاد، کشتار غیرنظامیان، فرار نیروی کار، مرگ و میر، درد و مرض، تولید مواد مخدر، قاچاق آثار تاریخی، تجاوز به زنان و دختران، خشونت علیه زنان، قاچاق سنگ های قیمتی، حاکمیت خونریز و پر از فساد جنگسالاران و تکنوکرات ها و در دهها مورد دیگر چه کاهش و یا تغییری به وجود آمد؟ همین اکنون زحمتکشان افغانستان به ریش این پارلمان می خندند که در آن افرادی دست تا مرفق در خون مردم که خود را «نمایندۀ» ملت می خوانند، حضور دارند و نه تنها کوچکترین چشمی به آن ندارند که با هزار زبان آن را نفرین می کنند.

رژیم های حاکم بر مصر، اردن، یمن، عربستان سعودی، الجزایر، ایران، لیبی، بحرین و کشورهای دیگر، مخصوصاً کشورهای حاشیۀ خلیج فارس به عنوان کشورهای ثروتمند عرب، «پارتنر» های مهم و نزدیک ایالات متحده اند که از یکسو به عنوان مهمترین و سودآورترین وابستگان امریکایی و اروپایی عمل می کنند و از سوی دیگر روزانه ملیون ها بیرل نفت این کشورها به پای کمپنی های امریکایی به قیمت بسیار نازل ریزانده می شود و اگر بگوییم که نفس رژیم های حاکم بر این کشورها به بند بوت سربازان غربی گره خورده، اشتباه نکرده ایم. به این خاطر وقتی رهبران کاخ سفید برای ارتش ها و مردم پا به عصیان این کشورها فرمایش و هدایت می دهند و از آنان می خواهند که دوستانه و آرام اعتراض و تظاهر داشته باشند، و از هیچ یک از سردمداران این کشور اعتراضی شنیده نمی شود و در مقابل این پیام ها و هدایات با سرخمی سکوت می کنند، ناگفته پیداست که این «پارتنر» ها با قیم شان در چه مناسبت و حسن روابطی قرار دارند. دور شدن «دکتاتور» ها و جانشین شدن تکنوکرات های «فرشته خو»، بی آنکه خشتی به زمین بیافتد نه در منافع آن طرف و نه بر بدبختی های این طرف اثری می گذارد، پس معلوم است که این عصیان ها با این همه سرو صدا ها و با اینکه بخشی از توده های این کشور ها دست برجان شدند و قدمی به جلو ماندند، به کجا می انجامند و در بنیان این رژیم ها که عامل اصلی بدبختی توده ها اند، اثری به جا می گذارد؟



«انتقالي عدالت» به پلی شي؟

انتقالي عدالت هم له هغو مفاهیمو څخه دی چې د نړیوالې ټولنې له راتلو سره سم یې په هیواد کې رواج پیدا کړ او کله ناکله د دولتي چارواکو لخوا د خلکو د تیرایستلو لپاره کارول کیږي. لکه څرنګه چې دوی د دموکراسۍ، د بشر حقوق، مدني ټولنه، د بیان او مطبوعاتو آزادي او داسې نور کاروي او هیڅکله په عمل کې وجود نه لري، انتقالي عدالت هم تل د هر مجلس نُقل وي، او د بن له کنفرانس څخه راپدیخوا چې نږدې لس کاله تیریږي، یوازې په لفظ کې پاتې شوې کلیمه ده.

که د نړۍ اوسني تاریخ ته ځغلنده کتنه وشي، ښایي افغانستان به یوازینی هیواد وي چې جنګي جنایتکاران، قاتلان، پر ښځو تیري کوونکي او د هیواد ویجاړونکي نه یوازې محاکمه شوي نه دي، بلکې د دولت لوړې چوکۍ د همدوی په لاس کې دي او دوی د نورو برخلیک ټاکي. په دې منځ کې یو شمیر جوړجاړي کوونکي او غوړه مالان د نورو هیوادونو د جنایتکارانو او جنګي مجرمینو د بخښنې مثالونه ورکوي څو د تیرو درې لسیزو د جنایتکارانو جنایتونه سپین کړي، خو دوی له یاده باسي چې له اروپا څخه نیولې تر آسیا او افریقا پورې په هیڅ یوه هیواد کې هیڅ یو جنایتکار او جنګي مجرم که په دار ځړول شوی نه دی او په زندان کې له منځه تللی نه دی، لږ تر لږه په واک کې نه دی پاتی شوی، خو د افغانستان مثال د نړۍ په هیڅ هیواد کې نه تر سترګو کیږي. 

تیرې درې لسیزې د افغانستان د اوسني تاریخ تر ټولو خونړۍ او له جرم، جنایت او ظلم سره تړلې دي. په تیرو درې لسیزو کې د افغانستان پر وګړو هغه ظلمونه وشول چې ساری یې په تاریخ کې لیدل شوی نه و. د تیرو درې لسیزو ظلمونو او جنایتونو د چنګیز او هلاکو او سکندر لاسونه تر شا وتړل. د تیرو درې لسیزو جنایتکاران او مجرمین په دې ښه پوهیږي، چې دوی یوه ورځ هرومرو د خلکو لخوا محاکمه کیدونکي دي، خو د دې لپاره چې د خلکو له محاکمې څخه وتښتي، له خلکو څخه د سند غوښتنه کوي. دوی په پارلمان کې د تیرو درې لسیزو د جنګي جنایتکارانو د بخښنې منشور لاسلیک کړ او په دې توګه یې په خپله پر خپل ځان عریضه وکړه.

که له یوې خوا جنګي جنایتکاران د خپلو ځانونو د بخښنې منشورونه لاسلیکوي، له بلې خوا یو شمیر نور چې پوهیږي د جنګي جنایتکارانو محاکمه او د انتقالي عدالت پلي کول د یو شمیر هیوادونو، سازمانونو او کړیو لپاره د وسلې په توګه کار وکولای شي څو تورن کسان تل په خپل موټي کې ولري، د جنګي جنایتکارانو د محاکمه کولو تر نامه لاندې د پروژو جوړولو دنده خپله کړې او د دې لپاره چې له بهرنیو هیوادونو څخه پیسې لاس ته راوړي او خپل جیبونه ډک کړي، د جنګي  مجرمینو او جنایتکارانو محاکمه غواړي! دوی په دې ښه پوهیږي چې نه څوک د دوی خبره اوري او نه د دوی خبرې چا ته اهمیت لري، خو دوی د پروپوزل او پروژو د پوره کولو لپاره بیا هم نارې سورې وهي. تر اوسه لسګونه انجوګانې، سازمانونه او بنسټونه جوړ شوي او په دې لاره کې میلیونونه ډالره فنډونه ورکړل شوي، خو هیڅ یو جنګي جنایتکار یا مجرم خپلې سزا ته رسیدلی نه دی، آن دا چې هیڅ یو یې له خپلې دندې څخه هم ګوښه شوی نه دی. دوی له هغو کسانو څخه د عدالت پلي کول او د جنګي جنایتکارانو د محاکمې غوښتنه کوي، چې هغوی په خپله دغه جنایتکاران واک ته ورسول او بیا یې هغوی ته پراخ واک او اختیار ورکړ څو د خلکو پر برخلیک لوبې وکړي. 

په داسې هیواد کې چې هر څه د بهرنیانو په کنترول کې وي او د هر کار لپاره د بهرنیانو اجازې ته اړتیا وي، د «انتقالي عدالت» پلي کول هم د هغوی لخوا تر سره کیږي او هر کله چې د دې کار د پلي کولو اړتیا ولیدل شي، که دوی وغواړي او ونه غواړي، «انتقالي عدالت» به په خپله پلی شي، لکه څرنګه چې په عراق کې د صدام په هکله تر سره شو او هغه ته د خپلو جرمونو او جنایتونو «سزا» ورکړل شوه.

د جنګي جنایتکارانو او مجرمینو په هکله انتقالي عدالت یوازې هغه وخت پلي کیدای شي چې یو هیواد له هر ډول خپلواکۍ څخه برخمن وي او د هیواد واکداران په خپل برخلیک برلاسي وي، نه دا چې د یوه کوچني کار د تر سره کولو لپاره د بهرنیو سفارتونو او د هغوی د سفیرانو اجازې ته ضرورت وي. تر هغو چې په هیواد کې اوسنی حالت دوام لري، تر هغه به د جنګي جنایتکارانو او مجرمینو محاکمه کول یوازې یو خیال او خوب وي، ځکه لا تر اوسه د «انتقالي عدالت» د پلي کولو او د صدام برخلیک ته د رسیدو لپاره اوږده لاره پاتې ده. بهرنیان د دې حق نه لري چې زموږ په هیواد کې د عدالت د پلي کولو او نه پلي کولو خبره وکړي، بلکې دا د افغانستان د خپلو وګړو حق دی چې جنګي جنایتکاران او مجرمین سزا ته ورسوي.   

باب مارلي، د نړۍ معترض فریاد

رګه، د جامائیکا هغه انقلابي او ولسي موسیقي ده چې نه یوازې په لاتینې امریکا، بلکې په افریقا، اروپا، استرالیا او د شمالي امریکا په خلکو، ولسونو، هنرمندانو او دولتوالو باندې بیلابیله اغیزه درلودلې ده. د دې موسیقۍ منځپانګه او مضمون، د نورو هیوادونو په موسیقۍ زیات اثرات پریښودي دي او د میلیونونو خلکو له احساساتو سره همغږي، په هر ټولنیز او سیاسي اعتراض کې د عدالت، ایمان، ورورولي، انسانیت، دموکراسي او د فداکارۍ فریاد یې پورته کړی دی.

باب مارلي، هغه سندرغاړی دی چې د رګه موسیقي یې په بشپړه مانا نړیوالو ته وروپیژندله او داسې آهنګونه او نغمې یې پر شونډو زمزمه کړی چې د هیلي، مبارزې او د پرتم پیغام ورکوي. مارلي، یو له هغو ترانه ویونکو څخه دی چې د موسیقۍ په اډانه کې د هیلې او مبارزې سمبول ګڼل کیږي. په رګه موسیقي کې د نورو سندرغاړو لکه پیترتاش تر څنګ دا باب مارلی دى چې  په موسیقۍ کې یې د آزادۍ او مبارزې د کلیمو بلوا او لالهاندي په څرګنده توګه وینو او ترانې یې په ټولیزه توګه اعتراضي پیغامونه له ځان سره لیږدودي. د باب مارلي په ترانو کې همدا د  مبارزې او آزادۍ  شعار دی چې هغه په اویایمې لسیزې کې د جامائیکا د معترضو ځوانانو په اتل بدلوي.  

باب مارلی چې په خپله په یوه بیوزله کورنۍ کې زیږیدلی و، په دې پوهیده چې بیوزلي له کومو کړاونو او ستونزو سره مخامخ دي؛ نو له همدې امله په بریا سره وتوانید چې په خپلې موسیقۍ کې د جامائیکا د بیوزله ولس ژوند، نړیوالو ته انځور کړي. د باب مارلي موسیقي  یوازې د نڅا او ګډا موسیقی نه وه، بلکې د هغو خلکو آواز او غږ و چې په کلونو کلونو یې چا آواز نه اوریده – ان دې خلکو باور درلود چې خدای هم د هغوې آواز نه اوري - خو دا مارلي وو چې بی له ډاره یې د هغو کنګل شوی آواز د خپلو ترانو په لمبو کې په سپرغیو بدل کړ او د دې آواز د خلاصون لارې یې په ګوته کړی.

څنګه چې یادونه وشوه، له هغه ځایه چې باب مارلي د خپلو خلکو او پرګنو تر منځ اوسید، نو د اکثرو ترانو منځپانګه یې ټولنیزو مسایلو جوړوله. د دې لپاره چې وکړای شي له ولسونو سره نیغ په نیغه اړیکه ولري، د وړیا کنسرتونو نوښت یې تر لاس لاندې نیولی و. 

په ۱۹۷۶ کال کې، مافیایي ډلو او جنایتکارانو د جامائیکا ټاپو په فقیر میشتو سیمو کې  د جنایت او تاوتریخوالي کچه ورځ تر بلې زیاتوله؛ باب مارلي د دې لپاره چې د خلکو تر منځ مسکا وغوړوي، وړیا کنسرت په لاره اچوي، خو له کنسرت څخه څو ورځې دمخه یوه وسله واله ډله د مارلي په کور برید کوي، چې په دې برید کې یوازې باب مارلي لږ څه ټپي کیږي. مګر هغه له خپل وړیا کنسرت (جامائیکا، مسکی شه) څخه نه تیریږي او د نندارچیانو په ښادۍ کې د ورورګلوي او انساني ارزښتونو پیغام په ترانو کې زمزمه کوي.

باب مارلي،  له بهرنیو سره د جامائیکا د ځايي خلکو د اوږدې جګړې شاهد و او کومه بیعدالتي چې د هغه په هیواد کې  تیریده، هغې ته یې جرئت ورکاوه چې په خپلو ترانو کې دا وضعیت انځور کړي. له هغه ځایه چې  دولت  د ولسونو لپاره هیڅ ګټور کار نشو کولای، نو باب مارلي اړ شو چې د اعتراض په توګه په خپلې ترانې کې د خپلې ولسوالۍ ولسوال ووژني. هغه همدا ډول د هغه قرباني سرتیرو انځور وړاندې کاوه چې د برده ګانو او لکه د وحشي غواګانو په توګه د دولتوالو په فرمان د هغه څه لپاره خلک وژني، چې په خپله ورباندې باور نلري او بالاخره هم د اتلانو په توګه خاورو ته سپارل کیږي.

باب مارلي همدا شان د خلکو په اتحاد سخت باور درلود. هغه په دې اند و چې واکمنان نه پریږدي چې ولسونه سره متحد شي، ځکه چې د هغوې اتحاد، آزادي رامنځته کوي او آزادي د برده دارانو د واکمنتیا میز په اور کې سوځي. د «افریقا متحده شه!» په ترانه کې خپل دا باور داسې انځوروي:«افریقا، د ولسونو د ګټې لپاره متحده شه، مونږ ټول یو شان انسانان یو.»

د میرمنو حقوق، پر میرمنو تیری، د میرمنو استثمار، د میرمنو له مینې سره بی وفايي، د میرمنو درد او رنځ، د باب مارلي د ترانو یوه برخه وه. هغه باور درلود چې میرمنې باید نوره ژړا پریږدي او د ژغورنې لارې پیدا کړي. هغه په میرمنو غږ کاوه چې ښادي وکړي، متحد شي او نور نو د خپل زوي پر جنازې ونه ژاړي، بلکې د سیستم پر ضد پاڅیږي او ټول شیان سم کړي. هغه په یوه کنسرت کې میرمنې مخاطب کړې او داسې یې وویل :«ای میرمنو، مه ژاړئ! له ژړا سره ستونزه نه حل کیږي.»

د باب مارلي له اعتراضه ډکې ترانې همدا اوس هم د نړۍ په بیلابیلو لاریونونو کې پر شونډو زمزمه کیږي. د مارلي «افسانه»  نومې البوم چې د نوموړي له مرګ څخه دری کاله وروسته خپور شو، ۱۲ میلیونه نسخې یې وپلورل شوې، چې دا په خپله د باب مارلي د محبوبیت ښکارندوي کوي.

باب مارلي، د سرطان د ناروغۍ له امله د ۱۹۸۱ کال د مې په یوولسمه ورځ په میامي کې سترګۍ له نړۍ پټې کړی. د هغه وروستنی آهنګ او ترانه د «آزادۍ» ترانه وه، او خپل زوی، زیګي، ته یې وروستنۍ خبره دا وه چې:«په پیسو سره نشی کولای ژوند وپيرې.»

پاڅیږئ ای جنګیالیو

پاڅیږئ ای ولیدلو جنګیالیو

پاڅیږئ او بیا مورچلې ونیسئ

ځکه، هغه جګړه ماران چې تښتیدلي

د بلې جګړې لپاره ژوندي دي.

څوک چې څه کري، هغه به ریبي

زه پوهیږم چې خبرې مفته دي

هر څومره چې جګړه تیزیږي

د بریا خوند هومره ډیریږي

پاڅیږئ ای لویدلو جنګیالیو

پاڅیږئ او بیا مورچلې ونیسئ

ځکه چې هغه جګړه ماران چې تښتیدلي

د بلې جګړې لپاره ژوندي دي.